21. yüzyılın en çok konuşulan konularından biri olan NFT (non-fungible token) ile çağın değiştiğine tanıklık ediyoruz. Her ne kadar bir grup insan hâlâ kabul etmese de NFT diye bir gerçek her geçen gün farklı bir alanda karşımıza çıkıyor. Bir gün dijital sanat eserlerinin milyon dolarlara alıcı bulmasıyla, bir gün müzik, moda, spor alanında benzersiz bir tanımlayıcı olarak biliniyor, başka bir gün NFT ile gayrimenkul alınabileceği haberi gündemimize giriyor.
Her yeni çıkan olgu ilk olarak biraz şüpheyle ve belki de vaat ettiği potansiyel görmezden gelinerek karşılanır. NFT de tam olarak böyle karşılandı. Şimdilerde en iyi müzayede evlerinin, ünlü sporcuların ve ileri teknoloji şirketlerinin NFT'leri kendi sanat eserlerine ve isim hakkı taşıyan ürünlerine entegre etme şekli, bunların sadece geçici bir şey olmadığını düşünmemize sebep oldu.
NFT nedir sorusundan başlarsak eğer Non-fungible token (değiştirilemez jeton) dijital bir tescil şeklidir, asla karıştırılmaması gereken bir konu da bir sanat dalı olmadığıdır. NFT bir sanat eserinin blokzincir üzerindeki biricikliğinin belgesidir. Peki NFT nasıl bir anda gündemimize girdi derseniz Beeple takma adıyla bilinen ünlü sanatçı Mike Winkelmann'ın "Everydays: the First 5000 Days" isimli eseri Christie's müzayede evi aracılığıyla tam tamına 69,3 milyon dolara satılmasıyla diyebiliriz.
İkonik bir tweet, çok paylaşılan bir video ya da dijital sanat eserlerinden fotoğrafa kadar pek çok şey NFT olarak satışa sunuldu. Lebron James'in smaç video NFT'si 77 bin dolara satılırken; Twitter CEO'su Jack Dorsey'in tweet'i 2,9 milyon dolara alıcısını buldu. Elon Musk, bir GIF ile paylaştığı tweet'ini NFT olarak açık artırmaya çıkardı.
Müzayede evleri artık Bitcoin ve Ethereum ile ödeme almaya başladı ve ilk NFT koleksiyonlarından "CryptoPunk" için özel bir lansman gerçekleştirerek tarihte en pahalı NFT koleksiyonunu tanıttılar. Peki NFT hangi alanlarda kullanılıyor? Gerçekten de bir heves mi yoksa geleceğin yükselen değeri mi? İşte tüm yönleriyle NFT ve kullanım alanları…
NFT ile ev-arsa almak
Artık evlerinizi NFT şeklinde alabilir, hatta birden fazla eve yatırım yapabilirsiniz. Dijital dünyanın son yıldızı NFT bu yıl gayrimenkul alanında hızlı bir yayılım gösterdi. Peki gayrimenkul sektöründe NFT nasıl bir gelişim kaydedecek?
Blockchain teknolojisini emlak sektörü ile buluşturan Propy, San Francisco, Dubai, Pekin, Londra ve Moskova gibi birçok şehirde aktif olarak çalışıyordu.
Hali hazırda emlak satış süreçlerinde akıllı sözleşmelerden yararlanan girişim, 2021'de bir ilke imza attı. Michael Arrington'ın Kiev'deki dairesini bir NFT açık artırması ile sattı.
Michael Arrington'ın Kiev'deki dairesi aynı zamanda duvarına basılmış cyberpunk tarzında bir eseri de içeriyordu. Ukrayna'nın sokak ve duvar sanatçısı Chizz tarafından üretilen eser, ev ile beraber NFT satışı kapsamına alındı. Bu arada Arrington'ın 2017'de bu evi bir blockchain satışı üzerinden aldığını da ekleyelim. Yani Devon Bernard, bu evi satın alarak hem bir sanatçının eserini hem de blockchain tarihi açısından önem arz eden bir mülkü satın almış oldu. Propy, şimdi de Florida'da bir evi NFT olarak satışa açacak. ABD'nin kripto dostu eyaletlerinden biri olan Florida, böylece NFT emlak satışına da ev sahipliği yapmış olacak.
Moda dünyası NFT'lerle piyasada
Birçok lüks moda evi NFT'lerini piyasaya sürmeye hazırlanıyor. Gucci, 2021 sonbahar koleksiyonu için sanat müzayede evi Christie's ile Haziran'da 25 bin dolara satılan "Aria" adlı bir NFT videosunda ortaklık kurdu. Gucci'nin satışa sunduğu dijital sneakerlar da moda evinin NFT'ye girişinin hızlı bir göstergesiydi.
Burberry, Mythical Games'in Blankos Block Party blockchain oyununda NFT koleksiyonunu piyasaya sürdü. Yeni Burberry Blanko, Sharky B isimli bir köpekbalığı karakteri ve Burberry'nin yeni TB Yaz Monogramı'na sahip. Markanın Animal Kingdom konut kodundan ilham alan bu tasarım Blankos Block Party pazarında satın alınabilen, yükseltilebilen ve satılabilen bir NFT karakteri.
Louis Vuitton, 200. yıl dönümünü kutlamak için 200 Anekdot oyununda toplanabilecek 30 NFT koleksiyonuyla dikkat çekti. Marka bu NFT'lerin 10'unda Amerikalı dijital sanatçı Beeple ile çalıştı.
Son olarak Kate Moss üç farklı videosunu NFT olarak satışa çıkardığını açıklayarak oyuna dahil olduğunu duyurdu. Moss "NFT'ler benim için ilginç, çünkü doğrudan katılabileceğim ve imajımın kontrolünü elimde tutabileceğim yeni bir sanat ortamı" şeklindeki açıklamasıyla da bu dünyaya giriş nedenlerini açıklamış oldu.
Müzikte köklü bir dönüşüm gelebilir
NFT'ler müziğin geleceği olabilir mi? Herkes bu sorunun cevabını merak ediyor. NFT müzisyenler ve hayranlar için daha demokratik bir üretim ve tüketim ilişkisi kuruyor. Nasıl mı? Bir kere müzik endüstrisinin telif krizini çözmek için yenilikçi bir fırsat sunuyor. İlk olarak, bireysel şarkılar NFT'ler olarak basılabilir ve blok zincirindeki bir parçanın orijinal sahipliğini kaydedebilir. Bu, müzik piyasasına, ses parçalarının yaygın olarak dijitalleştirilmesinden bu yana sınırlı olan bir kıtlığı yeniden sokar.
Müzik lisanslama için NFT kullanmanın daha karmaşık yolları da var. Sanatçılar, NFT'lere yerleştirilebilen akıllı sözleşmeleri kullanarak her NFT satıldığında yeniden satış değerinden bir pay alırken müziklerinin mülkiyetini talep edebilirler. Blokzinciri teknolojisinin genel faydası şu: Aracıyı ortadan kaldırmak. Sanatçılar ve hayranları arasındaki doğrudan ilişki NFT'ler ile sağlanıyor.
NFT'ler, sanatçılara, hayranlarıyla daha fazla etkileşim kurarak ek gelir elde etmek şansı da sunuyor. Aynı zamanda müzik eserinin dağıtımına daha fazla müdahil olma, bir eserden daha fazla telif ücreti alabilme gibi fırsatlar yaratıyor. NFT'lerin müzik sektöründe köklü bir dönüşüme yol açma olasılığı müzisyenler dışında tabii ki blok zincir geliştiricilerinin de ilgisini çekiyor.
Şu sıralar Ethereum ağındaki önde gelen müzik NFT pazarları Catalog, SongCamp, MintSongs ve Sound olarak gösterilebilir. Bunlar arasında en öne çıkan ise, Sound, token ile de bilinen Sound NFT pazarı. Normal şartlarda dinleme gelirlerinin büyük kısmını alan platformlar Sound ile bu durumu kıracak gibi gözüküyor.
Sound, sanatçıların ürettikleri müzikleri NFT olarak satmalarına olanak tanıyor. Sanatçılar, kendi konserleri için NFT formatında bilet de satabiliyor. Bu arada Whitney Houston'ın 17 yaşındayken kaydettiği ve şimdiye dek yayınlanmamış bir şarkısı, Aralık 2021'de Tezos NFT pazar yeri OneOf'ta yaklaşık 1 milyon dolara satıldı.
Spor artık dijital stadyumlarda
Spor endüstrisi NFT'lerin, taraftarlar ve sponsorların katılımını geliştirerek küresel pazarda yer sahibi olmak için sağlayabileceği potansiyeli fark ederek dijital çağda güçlenerek hayatta kalmak için harekete geçti. Stadyumun bir üyesi olan taraftarlar artık dijital stadyumların da birer üyesi haline gelmeye başladı.
Nike, Adidas gibi büyük spor markaları NFT'lerini çıkarırken spor kulüpleri de bir bir kendi NFT'lerini çıkararak pastadan kârlarını almak için yerlerini aldılar. Futbol başta olmak üzere spor endüstrisinin birçok iş birliğine imza attığı kripto para evreni, dünyanın en kaliteli futbol ligi olarak gösterilen Premier Lig'e de dahil oldu.
Avrupa'nın tüm büyük liglerinden Juventus, Atletico Madrid, Lazio, FC Bayern Munich, Paris Saint- Germain gibi farklı takımlar NFT'lerini piyasaya sürerken, farklı kripto borsaları tarafından da birçok sporcu ile anlaşmalar sağlanmaya ve geniş projeler için çalışılmaya başladı. Son olarak NBA yıldızı Stephen Curry ve PSG'li ünlü futbolcu Neymar'ın da Bored Ape Yach Clup NFT'leri aldıkları biliniyor.
NFT'ler, sanattan spora, müzikten oyun endüstrisine kadar olabilecek her alanı etkilemeyi sürdürüyor. Şimdiden 1 milyar doların üzerinde bir oyun ekonomisi yaratan blockchain tabanlı "gaming" dünyasında her geçen gün dikkat çeken bir gelişme yaşanıyor. Eğlence amaçlı oyun endüstrisi artık dijital koleksiyonerlerin ve oynayarak kazanmak isteyenlerin radarında. Özellikle MOBA tarzı oyunlardaki karakterlere ait NFT'lerin sahibi olmak isteyen büyük bir kitle ve ekonomiyi oluşturuyor.
NFT şimdiden müzelik oldu
ABD'nin Seattle şehrinde NFT işlere özel bir müze açıldı. Ziyaretçiler, Seattle NFT Müzesi'nde (Seattle NFT Museum) yer alan ekranlarda gördükleri eserleri satın alabiliyor. Bu müze "Sanatçı, yaratıcı, koleksiyoner ve blockchain camiasını bir araya getirmeyi amaçlayan, Seattle'ın ilk NFT sanatı müzesi ve galerisi" olarak tanımlanıyor. Müzenin açılış amacı "eğitmek, ilham vermek ve bağlantı sağlamak" olarak açıklanırken, NFT'ye dair farkındalık yaratmayı ve bilgilendirmeyi de planlıyor.
30 dijital ekranın yer aldığı müzenin ekranlarındaki NFT eserler düzenli olarak yenilenip değişecek ancak NFT konsepti ve potansiyeliyle ilgili kalıcı bir sergi sürekli ziyaretçilere açık olacak. Sergilenecek ilk eserler ise teknoloji girişimcisi Aaron Bird'ün koleksiyonundan eserler, sanatçılar Tyler Hobbs, Snowfro, Blake Kathryn, Neon Saltwater, Robbie Trevino'nun eserleri ve bazı Cryptopunk'lar olacak. Öte yandan sergilenen NFT'leri satın almak da bu müzede mümkün.
Seattle'dan sonra New York'ta da Central Park manzaralı 84 katlı bir gökdelende açılması planlanan NFT müzesi ile şehirde blockchain tabanlı ticareti ve iletişimi geliştirmek, amaçlanıyor. 435 metrelik gökdelende konumlanacak olan müze yatırım danışmanlık şirketi Guggenheim Partners'ın kurucularından Todd Morley'nin fikri.
Etkinliklere NFT'lerle katılmak
Her geçen gün yeni bir kullanım alanıyla gündeme gelen NFT'ler şimdi de bilet endüstrisini etkisi altına alıyor. Fransa'da yetkililer 2023 Rugby Dünya Kupası ve 2024 Paris Olimpiyatları'nda hayata geçirmek üzere NFT biletlerini kullanma planlarını açıklamıştı. Sadece maç bileti değil, bir maymun fotoğrafı göstererek dilediğiniz etkinliğe ya da özel etkinliklere girebileceğiniz bir çağ düşünün -bu hiç uzak değiltam da içindeyiz. Bazen maymun bazen bir balık fotoğrafı kullanabileceğiniz sadece "private" etkinliklerde kullanılacak NFT'ler şu sıralar çok popüler.
Biletleme endüstrisine değiştirilemez jetonların girişi, bilet satıcıları için muazzam fayda sağlayacak. Neden derseniz NFT biletleri, bir blockchain ağı üzerinde yer aldıkları için kolayca doğrulanabilir ve bu biletlerin üzerinde değişiklik yapılamaması sayesinde kötü niyetli kişilerin sahte biletler basması ve dağıtması engellenebilir. Dahası, etkinlik organizatörleri ve sanatçılar, birinci ve ikinci el bilet satışları üzerinde daha fazla kontrol sahibi olurken bir yandan da fanlarla uzun bir süreli bir ilişki kurabilmenin avantajlarından faydalanabilir.
Son olarak Doja Cat, OneOf'ta konser biletleri ve Discord'una giriş gibi avantajlar sunan bir NFT koleksiyonu başlattı. Dünyanın en büyük müzik şirketlerinden Warner Music Group da sanatçıları için Tezos ağının önde gelen müzik NFT platformu haline gelen OneOf ile bir ortaklık duyurdu.
