Yüzeyde kalmak zahmetsiz ve güvenlidir. Geniş bir alanda istediğiniz gibi at koşturabilirsiniz ama derine doğru inmenin, ilerlemenin maliyeti ve zahmeti oldukça fazladır. Derine indikçe ortam kararır, tekinsiz bir hale bürünür ve tahmin edilemezlik artar. Ama kesin olarak bildiğimiz bir şey var ki o da tüm büyük güzelliklerin, hazinelerin derinlerde olduğudur. Güzel olan gizil olandır, kendisini zahmetsiz bir biçimde göstermeyen, sıradan bir bakışla anlaşılmayan ve hissedilmeyendir. Dolayısıyla güzeli görmek, güzel olanı hissetmek için derinleşmemiz, derine inmemiz gerekmektedir. Ancak derinleşme fikri modern dünyanın tercih ve tavsiye etmediği bir yöntemdir. Zira görünenle yetinmek ve sadece görünene inanmak her fırsatta bize ezberletilmeye çalışılan yaşam pratikleridir.
"Şey'leri anlamlı kılan yüzeyler, deriler yani maddedir" inancı insan ruhunu ve bilincini sakatlamıştır. Bir şeyin süslü, pürüzsüz ve parlak görünmesi onu güzel kılar fikri artık hepimizin zihnine kazınmış vaziyette. Cep telefonlarıyla çektiğimiz fotoğraflar, yapay zekâ teknolojisi ile artık bize dahi sorulmadan cildimizi daha pürüzsüz bir hale getirilerek hem kendi hafızamızda hem de dijital dünya hafızasında depolanıyor. Bu durum aynı zamanda gerçeklik algımıza da hasar veriyor. Yapay zekâ teknolojisi ile derimizi daha pürüzsüz, ince ve değiştirilebilir olarak görmek bir zaman sonra bizi bu görüntünün gerçekliğine ikna ediyor.
Fakat bu gerçekliğe ulaşmak yaşadığımız dünyada her zaman kolay olmadığı için kişi, yaşantısını, benliğini dijital evrende sürdürmeyi, paylaştığı her fotoğrafı değiştirmeyi yani gerçeklikten her seferinde bir adım daha uzaklaşmayı göze alıyor. Bu göze alış aynı zamanda kişinin benlik saygısına
da doğrudan müdahaledir. Dijital ekranlardaki gibi görünemeyen kişi ideal (dijital) benliği ve gerçek benliği arasındaki uçurumun en dibine yuvarlanmaya başlıyor. Çeşitli programlar vasıtasıyla şekillendirdiği ve takdir topladığı bedeni, gerçek dünyada görmezden gelinince ya da eleştirilince kişi, büyük bir memnuniyetsizliğe kapılıp sahte evrenine iyice hapsoluyor.
Özneyi bedene indirgemek
Modern dünyada yüzeyin pürüzlü olması demek tahammül edilemez bir şeydir çünkü, pürüz aynı zamanda olumsuzluk demektir, olumsuzluğun bizi sürüklediği nokta ise huzursuzluk, soru sormak, yerini yadırgamak, düşünmek ve hareket etmektir. Olumsuzluk hareketin başlangıcıdır. Tüm büyük devrimler, hareketler, krala karşı isyanlar bir olumsuzluktan, huzursuzluktan kaynaklanmıştır. Bunun farkında olan küresel iktidar ise topluma durmadan pürüzsüzlük vaat eder ve olumsuz olanı saklar.
Micheal Foucault'nun bahsettiği "biyoiktidar" kavramı bu noktada meseleyi biraz daha anlaşılır kılar. Foucault'ya göre küresel iktidarın temel amaçlarından biri de özneyi bedene indirgemektir. Öznenin bedene indirgenmesi kişinin sadece bedeniyle ilgilenmesi, bedeni üzerine düşünmesi ile mümkün olur. Bu anlayışa göre bireyin felsefeden, şiirden, edebiyattan, ekonomiden, siyasetten uzaklaşması gerekir, bu alanda düşünmesi, üretmesi, soru sorması hâkim söylem için oldukça zararlıdır. Pürüzlü olanı, olumsuzluğu, sorunları gören, bunlar üzerine kafa yoran insan bir aşamadan sonra iktidarı yıkmak için mücadele edecektir.
Bunun yerine küresel iktidar kişiyi bedeniyle meşgul etmeye çalışır. Nasıl göründüğü, hangi kıyafetleri aldığı, hangi restoranlarda yemek yediği, kiminle sevgili olduğu konularıyla boğar ve bu konuları hayatın biricik sorunu haline getirir. Bu yüzeysellikte dolanan kişi derinleşemez, soru soramaz ve düşünsel anlamda hareket edemez, iğdiş edilmiş bir halde ağzı açık bir biçimde reklamları izlemeye devam eder. Ve en nihayetinde de hâkim söylemin belirlediği sınırlar içerisinde, kurallara uyan bir vatandaş olarak ve tüketerek varlığını sürdürür.
Pürüzsüzlüğü aplikasyonlar vasıtasıyla gerçek hayata taşıyamayan insan, bunun yerine neştere yani estetiğe başvurur. Mankenler, şarkıcılar ve sosyal medya fenomenleri ile oluşturulan güzellik algısı günümüz dünyasında birçok insanın ulaşmaya çalıştığı bir imaj haline geldi. Artık insanlar kendileri gibi değil takip ettikleri ünlüler gibi olmak, görünmek istiyorlar. Ve bu durum da birbirine tıpatıp benzeyen kitlelerin oluşumunu sağlıyor. Aynı göz, aynı burun, aynı dudak ve saçla dolaşan, kendi benliğini ve görüntüsünü reklamların oluşturduğu sahte benliklere feda eden, anlamsızlık çukurunda boğulmaya başlayan bir kitle.
Kalemle ve neşterle çizilmiş güzellik
Estetiğin bu kadar yaygın olması, kendinden memnun olmayan insanların toplumdaki oranını gösteriyor aslında. Aynaya baktığında burnunu, dudaklarını, çenesini, elmacık kemiklerini influencerlara benzetemeyen ve bu sahte güzellik algısının kucağına düşen insan, mutsuzlukla kendisini plastik cerrahların ofislerine atıyor. Kalemle ve neşterle çizilmiş bu güzellik algısına uymayanların üzerinde de tuhaf bir baskı oluşturuluyor. Hafif kalkık bir burun, çıkık elmacık kemikleri, kaldırılmış kaşlar, yok edilmiş kırışıklıklar yeni insanın normali haline gelmiş ve bu normale uygun görünmeyenler (özellikle kadınlar) toplum tarafından dışlanmış vaziyette. Eskiden sadece belirli bir kesime ve cinsiyete özgü olan bu tip ameliyatlar şimdi yaş, cinsiyet ve dünya görüşü fark etmeksizin her kesime hitap etmekte ve her geçen gün hepimiz için daha da normal bir hale dönüşmektedir.
Oysa insana biçim veren, farklılaştıran, özel kılan şey pürüzleri, kusurları ve alışılmayan yönleridir. Karakteristik, keskin hatlara sahip bir burun yerine, estetik operasyon yapıldığı 1 kilometre öteden anlaşılan bir buruna sahip olmak gerçekten de bizim istediğimiz mi yoksa bize dayatılan bir şey mi? Şunu rahatlıkla söyleyebiliriz ki; ilerleyen zamanlarda herkesin aynı görüneceği bir dünyada kendimize ait, doğuştan bir görünüme sahip olmak büyük bir avantaj olacaktır. Sahip olduğumuz görüntüyle fazla oynamamamız gerekiyor çünkü aradığımız çıkış yolu orada değil. Peki, niçin bir çıkış yolu arıyoruz ve bunu neden bedenimizle yapmaya çalışıyoruz?
Çıplaklığın nedenleri üzerine düşünüyorum. Her geçen gün daha az kumaşa sarılıp dışarı çıkan, görünmemeyi reddeden, bedeninin daha fazlasını gösteren insanların sayısındaki artışı düşünüyorum. Erkekm ya da kadın, kimin ne giydiği, nasıl giyindiği ile ilgili kaba bir düşünce değil bahsettiğim, sadece insanın bedenini neden her geçen yıl daha fazla gösterme ihtiyacı hissettiğinin nedenlerini anlamaya çalışıyorum. Bu durum sadece özgürlük, güzelliğini göstermek ya da insanın temel teşhir ihtiyacı mı yoksa farklı sebepleri de mevcut mu? Bu sebeplere ek olarak bir de sanki insanın anlaşılma ve kabul görme ihtiyacı etkiliymiş gibi görünüyor.
Anlamın, derinliğin olmadığı yerde
Yüzeyde boğulan, anlamsızlık çöllerinde kaybolan insan kendisine bir çıkış ve varoluş sahası arıyor. Güzelliğin günümüzde bu kadar çok popüler olmasının temel nedeni anlamsızlığın artmasıdır. Anlamın, derinliğin olmadığı yerde anlamsızlık ve yüzeysellik yani sadece görüntü kalır. Kabul görmek, takdir toplamak, sevilmek ve en nihayetinde de anlaşılmak için güzel olmaya, güzel görünmeye çabalıyoruz çünkü derinliğimizi yitirdik. Ne kadar yakışıklı, güzel ve çekici görünürsek insanların bizi o ölçüde kabul edeceğini, onaylayacağını ve seveceğini düşünüyoruz.
Fakat bir noktadan sonra güzel görünmek yetmiyor, umduğumuz sevilme, kabul görme ve takdir edilme ihtiyacını karşılamıyor. Bu noktada hazzı ve beğeniyi arttırmak için bedenimizi daha çok gösterme ihtiyacı hissediyoruz ve elimizdeki son kurşunu da böylece kullanmış oluyoruz. Tam da bu noktada güzelliğin cinselleştirilerek bir tüketim nesnesi haline dönüştürüldüğünü ve güzelliği bu manada tüketilir bir nesne haline getirdiğini de unutmamak gerekiyor. Nihayetinde bunun ne ölçüde işe yarayıp yaramadığını hepimizin kendimize sorması gerekiyor sanırım.
Byung-Chul Han, Güzeli Kurtarmak kitabında şöyle söyler: "Güzellik bir gecikmedir, geç gelendir. Güzel bir anlık parlama değildir, gün batımındaki kızıllık gibi gün sonunda ortaya çıkan sakin bir aydınlıktır. Bu çekingenlik onun asaletindendir. Dolayımsız uyarılma ve coşku, güzele erişimi engeller. Şeyler gizli güzelliklerini, güzel kokulu özlerini sadece sonradan dolambaçlar aracılığıyla ortaya çıkarırlar. Uzun sürme ve yavaş olma güzelin yürüyüş tarzıdır." Faş olan, hemen erişilen ve tüketilen, kendini zahmetsiz bir biçimde gösteren güzellik, güzellik midir ey okur? Güzeli güzel kılan zahmeti, gizliliği ve uzaklığı değil midir?
