Kumarı, kısaca para veya başka kazançlar için şans oyunları oynama davranışı olarak tanımlayabiliriz. Çok uzun bir geçmişe sahip olan kumar, dünyadaki birçok kültürde yer alır. Tarihsel süreç içinde kumar oynanan platformların sürekli değişmiş olduğunu görürüz. Kumarhanelerde masa oyunları, evde internet tabanlı oyunlar, işyerlerinde borsa, arkadaşlarla bir spor takımına bahis yapma gibi çok farklı şekillerde gerçekleşebilir. Birçok kişi eğlence, kazanç veya bir aktivite türü olarak kumar oynarken, bu durum bazı bireyler için ciddi düzeyde zararlı sonuçlar doğurabiliyor.
Kumar hakkında yalan söyleme veya gizleme, oynamak istediğinden uzun süre kumar oynama, kumar sonrasında depresif veya öfkeli hissetme, planladığından daha fazla para harcama, kumar oynama nedeniyle iş ve aile sorumluluklarını görmezden gelme, kumar oynamak için borç alma, kayıpları geri almak için kumar oynama, kumarın sonunda kazanacağına inanma, kumar oynamayı hayatındaki en önemli şey olarak düşünme, sorunlarla baş etmek ya da kaçınmak için kumar oynama, kumar oynarken aile ve arkadaşlarla çatışma, kumar oynamaktan dolayı fiziksel ve
duygusal sağlığın ihmal edilmesi gibi belirtiler kumar oynamanın artık ciddi bir probleme dönüştüğünü gösteriyor.
Sanal kumar neden yükseldi?
Teknolojinin hızla gelişmesiyle birlikte birçok alışkanlık dijital ortama taşınmış durumda. Kumar ve bahis oyunları da bu dönüşümden nasibini alarak çevrimizi platformlara yayıldı. Geleneksel kumarhanelere erişimi olmayan bireyler, artık birkaç tık ile sanal kumarhanelere ve bahis sitelerine
ulaşabiliyor. Kumarhaneler ve tüm kumar türleri artık akıllı telefonlarımızda. Bu erişim kolaylığı, bağımlılık riskini artırıyor ve özellikle gençler arasında ciddi bir tehdit haline geliyor.
Pandemi döneminde, geleneksel kumarhanelerin ve bahis bayilerinin kapanmasıyla birlikte, kumar oynama alışkanlıkları olan bireyler çevrimiçi platformlara yöneldi. Bu süreçte çevrimiçi kumar sitelerine olan talep önemli ölçüde arttı. Örneğin, Bristol Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırma, pandemi sürecinde çevrimizi kumar sitelerine talebin altı kat arttığını ortaya koydu. Bir diğer önemli bulgu olarak da kadınların sanal kumarları oynama eğiliminin önemli ölçüde arttığı belirlendi. Günümüzde, futbol, tenis, basketbol, at yarışı, köpek yarışı, sanal at yarışı, sanal köpek yarışı,
rapido, sanal golf, sanal hokey, sanal basketbol, sanal badminton, Formula-1 yarışı, golf, hokey, kriket, sanal futbol ve sanal tenis gibi neredeyse her şeye bahis yapılabiliyor.
Sanal kumar ve bahis bağımlılığı, kişinin internet üzerinden oynanan şans oyunlarına ve bahis aktivitelerine karşı kontrolünü kaybetmesi ve bu davranışları durduramaması olarak tanımlanır. Bu bağımlılık, bireyin finansal durumunu, sosyal ilişkilerini ve psikolojik sağlığını olumsuz etkileyebilir. Dünya Sağlık Örgütü ve Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından "kumar oynama bozukluğu" bağımlılığının bir alt kategorisi olarak ele alınıyor.
Araştırmalar, belirli grupların sanal kumar bağımlılığına daha yatkın olduğunu gösteriyor. Bunlar arasında;
Gençler ve Ergenler: Dijital dünyaya doğan nesiller, interneti yoğun şekilde kullandığı için sanal kumara daha kolay erişebilir.
Dürtü Kontrol Problemi Olanlar: Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) gibi dürtü kontrolü ile ilgili sorunları olan bireyler, kumar bağımlılığına daha eğilimlidir.
Maddi Problemler Yaşayanlar: Finansal zorluk içinde olan kişiler, kumarı bir "çıkış yolu" olarak görebilir.
Madde Bağımlılığı Geçmişi Olanlar: Kumar bağımlılığı, alkol ve madde bağımlılığıyla bağlantılı olabilir.
Yalnızlık Çeken Bireyler: Sosyal izolasyon yaşayan kişiler, sanal bahis ve kumarı bir kaçış olarak kullanabilir.
Neden bahis yapılır?
Bahis için temel motivasyon; bahisçinin bahis yaptığı spor hakkında "kendi bilgi birikimine ve deneyimlerine atfettiği anlamlar" olduğu belirtiliyor. Kişi ilgi duyduğu spor hakkında daha fazla bilgi sahibi oldukça bahislere de katılmaya istekli olabiliyor. Bazı kişiler ise bahis oynamayı "beyin gücü
ve yetenek" gerektiren bir kumar olarak görüyor ve "kazanan kişi ya da takımı başarılı bir şekilde seçebilme ve bununla dünyada iyi bir şeyler yapabildiğini gösterme" şeklinde düşünüyor.
Riskli spor bahislerine katılan kişiler kazanma hayalleriyle birlikte bu etkinliklerin yarattığı adrenalin ve heyecan sayesinde gündelik hayatın can sıkıntısından uzaklaştıklarını düşünüyorlar. Çok sayıda kişi için bahis, rahatlamak, zaman geçirmek, sosyalleşmek, eğlenceye tanıklık etmek ve
büyük olasılıkla para kazanmak için bir eğlence aracı konumunda bulunuyor.
Hissetmenin veya sezgilerin canlı bahiste daha çok kazandıracağı iddia edilir. Oysa kumar bağımlılığında hislerimiz ve sezgilerimiz bahis sonuçlarını etkilemiyor. Aksine canlı bahiste bu kadar çok değişkenin olması kişinin karar verme süreçlerini olumsuz etkiliyor ve daha fazla kaybetmesine
neden oluyor. Kumar bağımlılığında beynin zamanla kumar oynanan para miktarına ve süreye tolerans geliştirdiğini düşünürsek, bahis yapan kişilerin giderek daha yüksek miktarlara ve daha kısa sürede sonuç alabileceği bahisler yapmaya yöneldiklerini söylemek yanlış olmaz.
Bahis yaparken kaybetmek, kişiyi kayıplarını kazanmanın peşine düşürebilir. Kaybetmeye devam etmek kişinin daha yüksek bahislerle oynamasına ve verdiği kararlarda daha fazla yanlış yapmasına sebep olur. Sürekli oranların değişmesi, online bildirimler ve sayısız çeldiriciler kişinin kararlarını etkiler ve kontrolünü kaybetmesine neden olur. Canlı olmayan bahislerde, kişi oynanan sporu da izliyor ve ondan keyif alabiliyorken, canlı bahiste sürekli değişen durumları, rakamları, yeni seçenekleri takip ettiği için bu tür sportif faaliyetlerden keyif alması da mümkün görülmüyor.
Dürtüsellik, sabırsızlık ve paniklemek bahis oynayan kişilerde sık görülen sorunlar arasında. Bu tutumlar canlı bahiste kişinin düşünmeden hamle yapmasına, çok fazla seçeneğin olmasından dolayı verdiği kararları zamansız değiştirmesine ve daha fazla kaybetmesine neden oluyor.
Bahis bağımlılığının neden olduğu sorunlar
Araştırmalar, çevrimiçi kumarbazların zamanla dışarıdaki dünyayı kaybetme ve "sanal oyunda kaybolma" riskine daha çok sahip olduklarını gösteriyor. Çevrimiçi bahis oynarken izole olmak oldukça kolay olduğu için bu koşullar altında yargı ve risk değerlendirme bilinci bozulabiliyor. Başkalarıyla kumar oynarken, birbirinin davranışını izleme ve kendini sınırlama ihtiyacı oluşabilir fakat çevrimiçi kumarda bu koruma söz konusu olmadığından risk çok daha fazladır.
Bahis oynamanın yarattığı en belirgin sorun finansal sorunlardır. Eğlence için başlanan bahisler başta kazandırma, sonrasında ise kaybettirdiklerinin peşine düşürerek kişisel ve ailesel iflasa kadar ekonomik sorunlara neden olabiliyor. Finansal sorunlarla birlikte aile üyeleri arasında çatışma, kişinin iş kaybı, boşanma, terk etme/edilme, aşırı mali sıkıntılar, bedensel (tansiyon, ağrı, sinirlilik, melankoli vb.) problemlere de neden olabilir.
Bahis oynayan kişilerde işlevselliği bozan önemli faktörlerden biri de sonuçları olasılıklara bağlı olan bu etkinliklerin sonuçlarını tahmin etmek ve kazançlarını yükseltmek amacıyla spor verilerini analiz etmek için harcanan büyük zamandır. Bahis yapılmayan zamanlarda da neredeyse gününün
büyük bir kısmını bahis ile ilgili yayınları takip etme, bilgilerin peşine düşme, bu verileri analiz etme ve algoritmalar geliştirmeye çalışma ile geçirmek söz konusudur.
Alkol, madde kullanımı, yoğun nikotin tüketimi, psikosomatik hastalıklar, paranoya, uyku ve iştah problemleri, depresyon ve intihar görülebilecek ruhsal problemler arasındadır. Kumarın, özellikle gençlerin ve çocukların sosyal medyada karşılarına çıkması, telefon ya da tabletlerde yer alan oyunların çevrimiçi satın alınabilmesi bahis bağımlılığı için çok büyük riskler teşkil ediyor.
Özetle, sanal kumar ve bahis bağımlılığı, dijital çağın getirdiği en büyük tehlikelerden biri konumunda ve hepimizin karşısında kanlı canlı duruyor.
Erişimin kolaylaşması, anında ödüllendirme mekanizmaları ve denetimsizlik, bu bağımlılığı daha da derinleştiriyor. Ancak, bireysel farkındalık, psikolojik destek ve yasal düzenlemeler ile bu sorunla mücadele etmek mümkün. Teknolojiyi bilinçli kullanmak ve riskleri önceden görmek, bağımlılığı önlemenin en etkili yollarından biri.
Toplum olarak, sanal kumar bağımlılığı konusunda daha fazla farkındalık yaratmalı ve bağımlı bireyleri yalnız bırakmamalıyız. Dijital dünyada sağlıklı bir yaşam sürdürebilmek için, kontrollü kullanım alışkanlıkları edinmek oldukça kritik bir öneme sahip.
