Nisan 2017 | Dosya Sözlük

Melek Sena Subaşı 12 Nisan 2017, Çarşamba

Siyah Amerika:
Bir diğer deyişle Afroamerika. Kökeni Afrika'daki herhangi bir siyahi nüfusa dayanan Amerika Birleşik Devletleri vatandaşlarıdır. Köle ticareti yoluyla Avrupalılar tarafından ABD'ye getirilen Afroamerikalılar, şu anki ABD sınırlarında gerçekleşmiş kölelik dönemini atlatmış olan Afrikalı esirlerin soyundan gelmektedir. ABD'de etnik azınlıkların en büyük bölümünü oluşturan Siyah Amerikalılara uygulanan ötekileştirmenin, ayrımcılık ve ırkçılığın hâlâ sürdüğü görülüyor.

Holokost:
Yunan kökenli bir kelime olan holokost, Nazi Almanya'sının II. Dünya Savaşı öncesi ve sırasında sistemli bir şekilde yaklaşık 6 milyon insanı öldürmesine verilen isimdir. 1933-1946 yılları arasında, Nazi Almanya'sı ve Alman işgal topraklarında gerçekleşen bu katliam; Yahudileri, Slavları, Romanları, eşcinselleri, engelli sivilleri, esirleri ve siyasi muhalifleri hedef almıştır. Soykırımda kullanılan gaz odaları ve insanları ya açıktan yahut hastalıktan öldürme amaçlı kurulan toplama kampları kullanılması sebebiyle Holokost'un tarihte daha önce başka bir örneği olmamıştır. Toplamda Nazi rejimi tarafından öldürülen insan sayısının 10-11 milyon civarında olduğu tahmin ediliyor.

Bolşevik ihtilali:
Ekim Devrimi de denilen ve dönemin burjuva hükümetinin sosyalistler tarafından yıkılmasına sebep olan devrimdir. Köylü ayaklanmaları, toplu grevler ve isyanlar sonucunda iktidar, işçileri ve köylüleri temsil ettiklerini söyleyen Lenin liderliğindeki Bolşeviklere geçmiştir ve dünya tarihinin ilk sosyalist devleti olan Sovyetler Birliği kurulmuştur. Böylece dünyaya sosyalizm sistemi yayılmaya başlamıştır.

Hümanizm:
Başlıca önceliğin her zaman insan çıkarlarına verilmesi gerektiği inancına sahip felsefi görüştür. Rönesans döneminde Avrupa'da yaygınlaşmaya başlayan bu akım, tanrı-merkezciliği ve dinleri geri plana atıp temelde insanı merkeze alır ve insan faydasını esas tutar. Bir başka deyişle, insanı tanrılaştırır.

Despotizm:
Devletin başındaki yöneticinin keyfi ve zorbalığına dayalı tasarrufları ile yönetilen tek bir idari otoriteye sahip hükümet biçimidir. Bu rejimde kişi hak ve özgürlüklerinin bir anlamı yoktur. Yakın çağda Stalin, Mao, Hitler ve Mussolini gibi despotlar uzun yıllar toplumları zorbalıkla yönetmişlerdir.

MARTIN LUTHER KING (1929-1968)

Şiddet karşıtı ve ırksal eşitlik görüşleriyle tanınan ve Amerikan yurttaş hakları hareketi önderi olarak bilinen Afroamerikalı bir papazdır. Amerika'da siyahların ikinci sınıf vatandaş olmaktan çıkarılması için yapılan birçok protestoya önderlik etmiştir. Haksızlıklara karşı yapılan bu protestolar şiddet kullanılmadan yapılmıştır. En ses getiren protesto, yasak olmasına rağmen bir siyahın bir beyaza otobüste kendi oturduğu yeri vermemesi üzerine çıkan gerilim sonrası başlatılan ve 382 gün süren boykottur. Bu boykot ırk ayrımcılığının kanunen son bulmasıyla sona ermiştir. Bir silahlı saldırı sonucu öldürülen King'in 1963'te yaptığı 'Benim bir hayalim var' konuşması Amerika tarihinin en iyi konuşmalarından biri sayılır.

ZYGMUNT BAUMAN (1925-2017)

Polonyalı sosyolog ve filozof olan Bauman, postmodern sosyolojinin oluşumuna sağladığı katkılarla ve modern toplum eleştirileriyle tanınır. Uzun yıllar üniversitelerde sosyoloji kürsüsüne sahip olan Bauman'a göre, modernliğin çıkış noktası, toplumlar için önemli tehlikeye sebep olan tek tipleştirmeleri beraberinde getirmekle birlikte, ötekinin yaratılmasıdır. Ötekinin yok sayıldığı ve onun yaşam hakkının düzenin devamlılığı adına elinden alınması, Bauman'ın modernlik üzerinden toplumsal düzen eleştirisinin ana hatlarıdır. Tek bir toplumsal model yerine, çok sayıda toplumsal model ve tek bir entelektüel dünya görüşü yerine, çok sayıda entelektüel dünya görüşünü savunur.

LOUIS ALTHUSSER (1918-1990)

Marksist Fransız düşünürü. II. Dünya Savaşı öncesinde birçok Fransız askeri gibi bir Alman savaş esir kampında götürülünce komünizme yönelimi başladı ve Fransız Komünist Partisi'nin önde gelen sözcülerinden biri oldu. Savaştan sonra Paris'te seçkin bir okul olan École Normale Supérieure'e kabul edildi ve burada 30 sene boyunca Michel Foucault, Pierre Bourdieu gibi isimlere öğretmenlik yaptı. Althusser'in 1970 Haziran'ında La Penseée'de yayınlanan "İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları" makalesi, bütün dünyada büyük yankılar uyandırmıştır. Althusser'e göre özel alana aitmiş gibi görünen eğitim, basın, hukuk, sendika, kilise gibi kurumlar, doğrudan yahut dolaylı bir biçimde, devlet kurumları olarak iş görüp hâkim sınıfın egemenliğine hizmet eder.

Altruism: Başkalarının iyiliği için elinden geleni esirgememe durumu, başkalarının iyiliğine çalışmayı hayat ve ahlak ilkesi yapan görüş.

Arkaik: 1. Güzel sanatlarda klasik çağ öncesinden kalan. 2. Konuşulan ve yazılan dilde, kullanımdan düşmüş olan.

Auschwitz- Birkenau: Nazi Almanya'sı tarafından II. Dünya Savaşı döneminde kurulmuş en büyük toplama, zorunlu çalışma ve sistematik katliam kampı.

Diyâr-ı küfür: İslam ülkelerinden hariç olan memleketler.

Hercümerç: Allak bullak, alt üst, darmadağınık, karmakarışık.

Katarsis: Seyircinin acıma ve korku duygularıyla iç arınmaya, dolayısıyla duygusal adalete yönelmesi durumu. Aristoteles'in Poetika'sında kullandığı bir terimdir.

Nazizm: Hitler'in ve onun partisinin güttüğü siyasa, Hitler döneminde Alman ırkının üstünlüğünü öne süren faşist öğreti.

Praksis: Uygulama, aksiyon, pratiğin önemi gibi anlamlara gelmekte olan felsefi ifade.

Benzer Haberler

Siz bir uzaylı, bir öteki değilsiniz. Saçlarınız yine çıkacak, renginiz yerine gelecek yine, moraliniz düzelecek ama unutmayın ki, Allah içinize bir ışık bıraktı, bir nur. O nurun kıymetini bilin.

Günümüz Amerika’sında artık köleliğe, ırk ayrımına dayalı okul yahut otobüslerden bahsedilmese de Siyah Amerika hâlâ eşitlik ve özgürlük için mücadele etmektedir. ABD’de Hispanik ve Müslümanlar gibi topluluklar yeni ‘öteki’ olarak ırkçılığın son hedefleri olsalar da, ABD’nin ilk ‘öteki’si olan siyahlar için yüzyıllardır yerleşmiş olan önyargı ve sistematik ayrımcılık devam etmektedir.

Dünyada ve ülkemizde, ahlaki benliğin, ahlaki olmanın ön koşulu; ötekileştirmeye karşı mücadeleyi, ötekine karşı eleştirel sorumluluğu, demokrasi ve demokratlığı, siyasi ve ideolojik tercihlerin önüne koyup, vicdanlı olmayı, vicdan muhasebesi yapmayı tercih etmekten geçmektedir. Koşulsuz misafirperverlik ve eşit vatandaşlık ilkeleri temelinde farklılıklar içinde birlikte yaşama kültürünü güçlendirmektir...

Rusya, her ne kadar Soğuk Savaşı kaybetmiş sayılsa da, ABD’nin fiilen işgal ettiği Almanya, İtalya ve Japonya’nın veya işgalden kurtardığı Fransa ve Güney Kore gibi diğer bazı büyük devletlerin aksine, askeri ve siyasi bağımsızlığını muhafaza edebildi. Bu özelliği de Rusya’ya, Batı Medeniyeti’ne alternatif ve askeri anlamda meydan okuyabilecek bir büyük ‘öteki’ olabilme imkânını sağlıyor.