Ocak - Dosya sözlük

Feodal Devlet: En başta Ortaçağ Avrupası olmak üzere tarihin birçok sahnesinde rastlanan toplumsal, siyasal ve ekonomik örgütleniş biçimidir. Feodal toplumun siyasi örgütlenişi, koruyan-korunan ilişkisine dayanan hiyerarşik bir örgütleniştir. Feodal ekonomi kendi kendine yeterlik üzerine kuruludur. İlk Çağ'da Roma'dan yönetilen topraklarda Cermen istilaları ile Roma döneminin merkeziyetçi siyasi düzeni bozulmuş ve sayısız irili ufaklı feodal beylik ortaya çıkmıştır. Ticaretin canlanmasıyla temelleri sarsılan feodalizmin son kalıntıları Sanayi Devrimi ile tarih sahnesinden silinmiştir.

Evanjelik: Protestan Kilisesi'nin muhafazakâr kesimini nitelemek için kullanılır. Evanjelikler, ABD'yi kuran ve tutuculuğuyla bilinen Protestan mezhebi Puritenler'in devamıdır.

Jim Crow yasaları: İngiliz komedyen Thomas Rice'ın 1828'de yarattığı bir karakter olan Jim Crow, ilkel, her türlü aşağılanmaya maruz kalan bir siyahi tiplemesidir. Bu karakterden yola çıkarak kullanılan Jim Crow ismi, aşağılamak amacıyla beyazlar tarafından siyahlara takılan lakaplardan biriydi. Demiryolları ve tramvaylarda ırk ayrımını benimseyen ilk yasanın 1875'de Tennessee'de kabul edilişinin hemen ardından, tüm Güney eyaletlerinde birden demiryollarında ırkçılık uygulamasına gidilmiş ve her yere 'sadece beyazlar için' ve 'siyahlar' tabelaları yerleştirilmiştir. Bunların hepsi mevcut ırkçı söylemin resmiyet kazanması anlamına geliyordu. 1968'e kadar yürürlükte kalan ve siyahların beyazlarla aynı ortamı paylaşmalarını yasaklayan kanunlara Jim Crow yasaları adı verilmiştir.

Üniteryen: Hıristiyanlık inanışının temelini oluşturan Teslis doktrinini reddeden, Tanrı'nın tekliğine inanan bir Hıristiyanlık mezhebidir, Hıristiyanlığın diğer mezheplerince reddedilir.

Frankeştayn sendromu: Mary Shelly'nin 1818'de yayınladığı Frankenstein: Modern Prometheus adlı eserden yola çıkılarak kullanılan deyimdir. İnsanlığa umut olarak gösterilen teknolojinin bir zaman sonra insana zarar verdiği anlatılır. İyi bir şey yapmak isterken bir felakete sebep olmanın getirdiği kaygı durumu 'Frankeştayn sendromu' olarak adlandırılır.

PEARL HARBOR (7 ARALIK 1941): Japonya'nın II. Dünya Savaşı esnasında Oahu adasındaki (Hawaii) Pearl Harbor'da bulunan ABD'nin deniz üssüne düzenlediği saldırıdır. Saldırı II. Dünya Savaşı'nda tarafsız kalmak isteyen ABD'nin savaşa girmesine neden olmuştur. Japonya, Pearl Harbor baskınında hava gücünün deniz gücüne üstünlüğünü kanıtlarken, 3400 asker ölmüştür.

YEHOVA ŞAHİTLERİ: Kurucusu Amerikalı papaz Charles Russel'dir. Bir zamanlar Russelizm adıyla da anılmış ve bir cins Luthercilik olarak görülmüştür. Hedefleri tanrının denetiminde Hz. İsa'nın liderliğinde bir dünya hükümranlığı ve tek tip bir toplum düzeni kurmaktır. Yaratıcı olarak Yehova'ya inan bu mezhebin mensuplarının dünya çapında 7.96 milyona yakın olduğu, 239 ülke ve bölgede faaliyetlerini sürdürdükleri söylenmektedir.

TEODİSE: Din felsefesinde, kötülük olgusu karşısında Tanrı'nın adaletini savunmak.

MILAN KUNDERA (1929-...) Çekoslovakya'nın Brno şehrinde doğmuştur. Aileden gelen müzik eğitimini Prag'da Müzik ve Sahne Sanatları Akademisi Sinema Bölümü'nde profesörlüğe kadar devam ettirmiştir. 1967'de yayınlanan ilk romanı Şaka, 12 dile çevrilmiş ve 1968'de Çekoslovak Yazarlar Birliği Ödülü'nü almıştır. 1968'deki Rus istilasından sonra işsiz kalan Kundera, ülkesindeki politik karışıklığa dayanamayarak 1975'te Fransa'ya göç etmiş ve Fransız vatandaşı olmuştur. Yazdığı kitaplarıyla birçok ödül alan Kundera, döneminin en etkili edebiyatçılarından biri olarak kabul edilir.

ALEXIS DE TOCQUEVILLE (1805-1859)Siyasi düşünür ve tarihçi. Amerika'da Demokrasi (1835, 1840) ve Eski Rejim ve Devrim başlıklı eserleriyle tanınmaktadır. İki eserinde de, gelişen hayat standartları ve toplumsal koşulları ve Batı toplumlarının pazar ve devletle kurduğuilişkileri analiz etmiştir. Amerika'da Demokrasi, yazarın ABD'ye yaptığı seyahatlerin ardından yazılmıştır ve sosyoloji ve siyaset bilimi alanında yazılmış erken dönem kitaplardan biri olarak kabul edilir.

THOMAS JEFFERSON (1743-1826)Amerika Birleşik Devletleri üçüncü başkanıdır (1801-1809). Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi'nin asıl yazarı olmasıyla birlikte ABD'deki Cumhuriyetçilik akımını savunması ve yayması sebebiyle Amerika Birleşik Devletleri'nin en etkili başkanlarından biri olarak kabul edilir. Jefferson, Amerika'yı hep Cumhuriyetçiliği savunan ve İngiliz İmparatorluğu'nun emperyalizmine karşı gelen büyük bir Özgürlük İmparatorluğu'nun ardındaki güç olarak tahayyül etmiştir.

Achilles'in topuğu: Bir insanın ya da bir şeyin en zayıf noktası.

Beynelmilel: Uluslararası.

Engizisyon: Eskiden Hıristiyan dünyasında farklı inanç taşıyanları cezalandırmak maksadıyla kurulan mahkeme.

Epistemoloji: Bilim felsefesi.

Feodalite: Avrupa'da 9'uncu yüzyıldan kapitalizmin gelişme devrine kadar tesirli olan iktisadi, siyasi ve sosyal nizam.

Fundamental: ABD'de orta çıkan Protestan menşeli mutaassıp akım, köktencilik.

İlhak: Katma, ilave etme, ekleme.

Mesiyanik: Mesih'in gelişine veya kıyamete dair.

Nosyon: Bir kavram veya olgu üzerinde olması gereken bilgi.

Örüntü: Olay veya nesnelerin düzenli bir biçimde birbirini takip ederek gelişmesi.

Stel: Yüksekliği eninden uzun yekpare bir taştan oluşan geleneksel bir yapıt. Stellerin üzerindeki yazı ve çizimler o zamana ve uygarlığa dair önemli bilgiler verir.