RENÉ GUÉNON VE BATI’DAN DOĞU’YA EZOTERİK YOLCULUK
Yaptığı araştırmalar ve geçirdiği içsel yolculukların neticesi olarak Batı'da İslâm'ın yayılmasında öncü olan René Guénon, özellikle Modern
İnsanın Bunalımı adlı kitabıyla ün yapmış bir mutasavvıftır. Doğu ezoterizminin izlerini sürmek suretiyle oluşturduğu görüşleri, bugün dahi modern insana bir reçete mahiyetindedir. Ortaya koyduğu düşünce sistemini daha iyi anlayabilmek adına, önce René Guénon'u kısaca tanımakta fayda var.
René Guénon, 15 Kasım 1886'da Fransa'nın Blois kentinde doğar, Fransız ve Katolik kökenli bir ailede yetişir. 1902'de koleje girerek felsefe ve retorik alanlarında eğitim alır. 1904'te Paris'te matematik eğitimi almak üzere Collège Rollin'e kaydolsa da sağlık sorunları nedeniyle üniversite öğrenimini tamamlayamaz.
Guénon, klasik eğitimin sınırları içinde kendini sınırlı hissederek "néo-spiritualiste" doktrinlere ilgi duymaya başlar ve arkadaşları aracılığıyla "gizli ilimler" ve "batınî (ezoterik) ilimler"le uğraşan çevrelerle tanışır. Bu çevrelerde kısa sürede tanınarak mason localarına girer, yüksek derecelere ulaşır. Ancak 1908'de düzenlenen bir kongrede ruhun bedensel tekâmülü gibi görüşlerin savunulması üzerine masonlukla ilişiğini keser. Bununla birlikte Masonik çevrelerdeki etkisini 1914'e kadar sürdürse de Masonlar kendisine düşmanlık beslemeye başlar. Bu yüz seksen derecelik dönüş sonrasında 1909'da çıkardığı La Gnose dergisinde İslam tasavvufuna dair yazılarını yayımlar. 1912'de ise Müslüman olup Şâzeliyye tarikatına intisap eder ve Abdülvâhid Yahyâ adını alır.
Guénon; Batı'nın Rönesans, Reform ve Aydınlanma hareketleriyle birlikte manevi değerlerden uzaklaşarak daha çok bilimsel, akılcı ve materyalist bir yapıya büründüğünü, dolayısıyla ilâhî ve mânevî prensiplerden uzaklaştığını savunur. Bu sebeple dünyevi bilim ve materyalizme dayalı gelişim göstermeye çalışan anlayışın, bireyleri mânevî buhrana sürüklediğini belirtir. Mevcut sorunu tespit ederek, eserlerinde Batı'nın dünyevi eğilimlerine karşı geleneksel öğretilerin önemine dikkat çeker, an'anevi doktrinleri manevi kurtuluşun anahtarı olarak sunar.
René Guénon'un Doğu metafiziği üzerine yaptığı çalışma, Batı ve Doğu düşünce sistemleri arasındaki derin farkları ele alarak Batı'nın moderniteyle birlikte metafizikten uzaklaşmasının yarattığı manevi krizi ve çözüm yollarını irdeler. Guénon'a göre, metafizik, tüm din ve düşünce sistemlerinin ötesinde, hakikati anlamaya yönelik evrensel bir disiplindir ve saf metafizik zamanla mekândan bağımsızdır. Ancak Batı dünyası, modernleşmeyle birlikte bu evrensel hakikat arayışından uzaklaşmıştır. Guénon'un metafizik kavrayışı, Doğu'da mevcut olan ve bâtınî (ezoterik) bilgiyi aktaran an'anevi (geleneksel) öğretilere dayanır. Ona göre, bu öğretiler yalnızca dışsal ritüeller veya sembollerle sınırlı kalmaz; daha derin bir manevi bilgi aktarımı sunar.
Metafizik ve An'ane kavramı
Guénon, Batı'nın metafizik bilgiye olan ilgisinin zaman içinde kaybolduğunu vurgular. Batı'da metafizik, klasik felsefeden kopmuş, yerini daha çok pozitivizm, materyalizm ve ampirik bilime dayalı düşünce akımlarına bırakmıştır. Batı'nın bilimsel bakış açısı, nesnel bir dünyanın incelenmesiyle
sınırlı kalmakta, doğanın ötesinde bir hakikati kavrayamamaktadır. Oysa Doğu metafiziği, bu dünyaya bağımlı olmaksızın, bilginin özünü
arar ve An'ane (Tradition/Gelenek) kavramıyla bu bilgiyi sürekli kılar. An'anevi bilgi, Doğu'da, Guénon'a göre, Hinduizm, Taoizm ve İslam tasavvufu gibi öğretilerle temsil edilirken, Batı'da zamanla bu kavram yitirilmiş ve yalnızca ritüel düzeyde kalmıştır.
An'ane, Guénon'a göre, evrensel bir hakikati barındırır. Farklı kültürlerde değişik biçimlerde ortaya çıkmış olsa da özünde tek bir hakikati yansıtır. Doğu medeniyetlerinde de An'ane, bireyi hakikate ulaştıracak manevi bir rehber olarak kabul edilir. Buna göre, Doğu metafiziği, bireyin maddi dünyanın sınırlarını aşarak ilâhî olanla birleşmesine olanak tanır. Guénon, Batı'nın aksine Doğu'da bu geleneklerin saf metafizik bilgiye erişim için kullanılan sağlam bir yol sunduğunu savunur. An'anevi doktrinler, bireyin içsel yolculuğunda semboller ve ritüeller aracılığıyla hakikate ulaşmasını sağlar.
Semboller ve metafizik bilgi
Guénon'un düşüncesinde semboller, manevi hakikatin ifadesi olarak büyük önem taşır. Ona göre, semboller yüzeysel anlamlarının ötesinde, evrensel hakikatlere açılan birer kapıdır. Guénon, sembolleri yalnızca estetik birer öğe olarak değil, derin anlamlar taşıyan araçlar olarak görür. Örneğin,
Guénon'un eserlerinde sıkça bahsettiği merkez sembolizmi, tüm varoluşun özünü temsil eder. Merkez, insanın manevi yolculuğunda ulaşması gereken yüce hedefi simgeler. Bu sembol, birçok Doğu öğretisinde, ilâhî olanla bütünleşmeyi ifade eder. Guénon, ayrıca haç sembolü, dört yön, ağaç sembolü gibi birçok sembolü de bu bağlamda ele alır ve bu sembollerin yalnızca bir dinin değil, evrensel metafizik hakikatin göstergeleri olduğunu belirtir. Guénon, Batı medeniyetinin yaşadığı krizi aşabilmesi için Doğu'nun an'anevi bilgisini anlaması ve kendi köklerinden yeniden beslenmesi gerektiğini savunur. Onun ortaya koyduğu metafizik öğretiler, modernizenin insanı soyutlayan, ruhsuzlaştıran etkilerine karşı bir uyarı niteliğindedir. Batı'nın manevi olarak çöküşünü engellemenin tek yolu, Guénon'a göre, metafizik bilgiye yeniden yönelmek ve Doğu'nun sakladığı hakikat bilgisini benimsemektir.
İlahi bilgiye ulaşmanın yolu: İnsanın kendi sınırlarını aşması
Guénon'un öğretilerinde insan, kendini maddi dünya ile sınırlamaktan vazgeçip içsel bir yolculuğa çıkmalıdır. Bu yolculukta kullanılan en temel araç, akıl-üstü bir sezgiye, yani kalbi sezgiye dayalı bilgiye ulaşmaktır. Kalbi sezgi, ilahi bilgiye doğrudan erişimi sağlar ve kişinin kendi benliğini aşarak tüm varoluşla birleşmesine imken tanır. Bu sezgi, Guénon'a göre, hakikate ulaşmak için gereken en temel araçtır ve tasavvufi düşüncede de benzer bir rol oynar. Bu noktada Guénon, İslam tasavvufunun derin anlamlarını kullanarak "tevhid" (birlik), "insan-ı kâmil" (mükemmel insan) gibi kavramları da kendine özgü bir yorumla açıklar. İnsanın kâmil bir varlık haline gelmesi, kendi sınırlarını aşarak varoluşun tüm katmanlarını anlaması ve ilahi olanla birleşmesiyle mümkündür.
Guénon'un tasavvufa ve ezoterik bilgiye bakışı
Guénon'un çalışmaları, İslam tasavvufuyla Doğu metafiziği arasında köprü kurar. Tasavvufun "şeriat" (dışsal yol) ve "hakikat" (içsel bilgi) olarak iki ayrı yol sunduğunu belirten Guénon, şeriatın herkes için, hakikatin ise yalnızca belirli bir bilgi seviyesine sahip olanlar için olduğunu ifade eder. Tasavvuf, Guénon'a göre, bireyin içsel yolculuğunda onu metafizik hakikate ulaştıran bir disiplindir. Bu nedenle, tasavvufun, mistisizmle karıştırılmaması gerektiğini savunur ve onu tam anlamıyla bir "inisiyasyon" (manevi yolculuk) olarak tanımlar. Tasavvuf, doğrudan doğruya ilahi bilgiye ulaşma amacı güder ve mistisizmin sınırlamalarını aşar. Guénon, tasavvufun İslam ile tamamen bütünleşmiş bir manevi bilgi sistemi olduğunu savunur. Ona göre, tasavvuf dışarıdan bir etkilenimle doğmamış; İslam'ın içinde köklenmiş bir bilgi sistemidir. Bu açıdan tasavvuf, diğer dinlerin mistik akımlarından farklıdır ve bireyi gerçek bilgiye ulaştırma gücüne sahiptir.
Guénon'un felsefi mirası
Guénon'un fikirleri, Doğu ve Batı arasında bir köprü kurmayı amaçlayan birçok düşünürü etkiler. Titus Burckhardt, Frithjof Schuon, Martin Lings ve Ananda Coomaraswamy gibi isimler, Guénon'un ana düşüncelerini alarak modern dünyanın manevi krizine dair çalışmalar yaparlar. Guénon, Batı'nın
manevi uyanışı için Doğu'nun kadim bilgisine ve an'anevi öğretilerine geri dönmesi gerektiğini vurgular.
Sonuç olarak, René Guénon'un Doğu metafiziği anlayışı, Batı'nın manevi eksikliklerini eleştirirken Doğu'nun metafizik bilgiye dayalı geleneksel bilgeliğini savunur. Guénon'a göre, Batı'nın manevi bir uyanış yaşaması, yalnızca Doğu'nun manevi bilgi kaynaklarına yönelmesiyle mümkündür.
Bu bilgi, ferdin kendi sınırlarını aşmasını, tüm varoluşla bütünleşmesini ve hakikate ulaşmasını sağlayan bir yoldur.
Guénon'un fikirleri, Doğu'nun ve Batı'nın manevi değerlerini bir araya getirme çabasında olanlar için hâlâ önemli bir kaynak olarak değerlendirilir. Bütün dinleri ele aldığı ve Batı medeniyetini her yönüyle tenkit süzgecinden geçirdiği eserleriyle Guénon, çağımızın en önemli Müslüman düşünürlerinden biri olarak 2015 yılında Kerim Eğitim, Kültür ve Sağlık Vakfı tarafından "Özel" "DOST" İslâm'a Hizmet Ödülü'ne layık görülmüştür.