SOSYAL MEDYADAKİ İFŞA VE LİNÇ KÜLTÜRÜ

Funda Karayel 28 Haziran 2024, Cuma

Düşünsenize bir gün bir uyanıyorsunuz ve sosyal medyanın gücüyle geniş bir kitleye karşı maruz kaldığınız itibar kaybı veya haksız yargılamalarla karşı karşıyasınız.

Her çağ kendine has ceza sistemi ve toplumsal denetim mekanizmaları geliştirmiştir. İçinde bulunduğumuz 21. yüzyılda ceza sistemi yeni bir boyut kazanarak sosyal medyada ifşa ve linç kültürünün etkisiyle şekilleniyor. İfşa sanki toplumsal denetim ve cezalandırma işlevi görüyor. Linç kültürü ise, sosyal medyada bir kişi veya gruba karşı organize edilen toplu saldırı ve itibarsızlaştırma kampanyalarını ifade ediyor. Bu tür kampanyalar, hedef kişiyi psikolojik olarak yıpratmayı ve sosyal statüsünü zedelemeyi amaçlıyor.

Linç kültürü, bazen adalet arayışının bir parçası olarak görülse de çoğu zaman aşırı ve kontrolsüz bir cezalandırma yöntemi haline geldi. 21. yüzyılın karmaşık ve hızlı değişen dünyasında, bireylerin ruhsal durumları da bu yeni ceza sisteminden normal olarak etkileniyor. Sosyal medyada sürekli olarak maruz kalınan ifşa ve linç olayları, bu çağın insanlarının kendilerini sürekli izleniyormuş gibi hissetmelerine ve sosyal kaygı düzeylerinin artmasına neden olurken paradoksal bir korku da yaratıyor.

Düşünsenize bir gün bir uyanıyorsunuz ve sosyal medyanın gücüyle geniş bir kitleye karşı maruz kaldığınız itibar kaybı veya haksız yargılamalarla karşı karşıyasınız. Ekranda bir pencere açılıyor ve "21. yüzyılın ceza sistemiyle tanıştınız, ruhunuzda derin yaralar açılmadan derin bir nefes alın" yazıyor. Böyle bir şey yaşasanız ne yaparsınız?

Bu durum, insanların mahremiyetlerinin ve itibarlarının çabucak yok olabileceği bir ortam yaratırken, aynı zamanda adaletin ve hakkaniyetin nasıl sağlanacağı konusunda endişeleri de beraberinde getiriyor. Bu tehditlerle başa çıkmak için, dijital etik ve sorumluluk ilkelerinin güçlendirilmesi ve daha dengeli bir iletişim ortamı oluşturulması gerekiyor. Aksi takdirde, dijital çağın karanlık tarafı, toplumumuzun geleceğini belirsiz bir yola sürükleyebilir.

Dezavantajlar ve etik sorunlar
Sosyal medyada ifşa ve linç kültürü, bireylerin gizli veya yasadığı davranışlarının geniş kitlelerle paylaşılması ve toplumsal bir cezalandırma mekanizması olarak kullanılıyor. Peki, bu süreç, hangi çeşitli etik sorunları ve dezavantajları beraberinde getiriyor?

Mahremiyet ihlali ve psikolojik etkiler: İfşa edilen kişilerin özel hayatlarının kamuya açılması, onların mahremiyetini ihlal eder ve ciddi psikolojik travmalara yol açabilir. Bu durum, ifşa edilen kişinin sosyal hayatını ve kariyerini derinden etkileyebilir.

Yanıltıcı bilgi ve dezenformasyon: Sosyal medya ifşaları bazen doğrulanmamış bilgilere dayanabilir, bu da yanlış suçlamalara ve haksız yere zarar gören bireylere yol açabilir. Dezenformasyon, toplumsal adalet arayışını zedeler ve toplumsal güveni sarsar.

Etik değerler ve yargısız infaz: İfşa ve linç kültürü, yargısız infazın yaygınlaşmasına neden olabilir. Bu durum, hukuk sisteminin ve adaletin temel prensipleriyle çelişir. İfşa edilen kişinin savunma hakkı olmadan suçlu ilan edilmesi, adil yargılanma hakkını ihlal eder.

Avantajları ve toplumsal farkındalık
İfşa ve linç kültürünün bazı avantajlarının olduğunu da söylemek mümkün. Bu ceza sistemi çoğu zaman, toplumsal farkındalık yaratma ve adalet arayışında etkili bir araç olarak kullanılıyor.

Toplumsal adalet ve farkındalık: Sosyal medya ifşaları, toplumsal adaletsizlikleri ve haksızlıkları görünür kılarak, kamuoyunda farkındalık yaratır. Örneğin, dünya genelinde başlatılan taciz ve şiddet karşıtı kampanyalar (#MeToo hareketi gibi) ve Türkiye'deki #SenDeAnlat gibi etiketler altında yapılan paylaşımlar, kadınların yaşadıkları olumsuz deneyimleri paylaşmalarına ve seslerini duyurmalarına olanak tanımıştır.

Kolektif eylem ve destek: Sosyal medya hareketleri, benzer deneyimleri paylaşan bireylerin bir araya gelerek kolektif bir eylem gerçekleştirmesine ve
destek bulmasına yardımcı olur. #UykularınızKaçsın etiketi altında yapılan ifşalar, sanat ve yayıncılık alanında yaşanan tacizlerin ortaya çıkmasına imkân sağlamıştır. Bu tür ifşalar, ataerkil şiddetin farklı biçimlerine karşı bir itiraz kültürü olarak şekillenmiştir.

Güçlenme ve cesaret: İfşa kültürü, mağdurların cesaret bulmalarına ve haklarını aramalarına yardımcı olabilir. Toplumsal destek, mağdurların kendilerini daha güçlü hissetmelerine ve adalet arayışında daha kararlı olmalarına katkıda bulunur.

Sonuç olarak, sosyal medyada ifşa ve linç kültürü, çağımızın ceza sistemine dair ciddi soruları gündeme getiriyor. Doğru ve etik kullanımı sağlamak için toplumsal bir farkındalık ve dengeye ihtiyaç duyuluyor. Aksi halde, bu yöntemlerin kötüye kullanılması, toplumda daha fazla ayrımcılık, haksızlık ve mağduriyetin artmasına yol açabilir.

Benzer Haberler

Günümüzde giderek hâkim olan görüntü toplumunun göstergelerinden birinin de dövme modası olduğunu söylemek mümkün. Yaptırması ve sildirmesi acılı bir işlem gerektirse de dövme meraklılarının birçok gerekçesi var. Bunlar arasında önemli bir itici güç de giderek yaygınlaşan teşhir ve ifşa psikolojisi.

İnsan zihni üzerine çalışan bilimlerin, yaşamadığı binlerce acıya şahitlik eden biz zamane insanlarına ortak tavsiyesi endişe alanından etki alanına geçmemizdir.

İfşa etmek ve şeffaflaşmak, bir manada benliği öldürme yöntemidir. Suretini ve yaşamının mahrem köşelerini mütemadiyen gösteren kişi aslında paradoksal olarak benliğini örtüyordur. Çünkü izleyicilerinde göründüğünden ibaret olduğu yanılsamasını yaratıyordur. Hâlbuki hiç kimse göründüğünden ibaret değil; Hep daha fazlasıdır.

Sanal ortamda var olmanın hayatımıza getirdiği yeni kavramlar arasında “ifşa” ve “teşhir” öne çıkanlardan ikisi. Kendi kusurlarını örtme ve başkalarının kusurlarını arama hatta ilan etme konusunda sosyal medya çok elverişli bir ortama dönüşebiliyor. Fotoğraflarımız arasında gerçeğe en yakın olanını değil, en güzel/yakışıklı “bulunacak” olanı paylaşıyoruz; başkalarının nereye gittiğini, ne yiyip içtiğini çok merak ediyoruz; tanıdığımız ya da tanımadığımız insanların hayatları hakkında mümkün olduğunca fazla veriye sahip olmak istiyoruz. Bazı uzmanlar ifrat derecesindeki bu görünme ve gösterme halinin hastalıklı olduğunu düşünüyor. Ekran bağımlılığı konusunda çalışmaları bulunan ve akıllı telefonlarla düzenli olarak temas halinde olmayı “Matrix sendromu” olarak adlandıran Psikiyatr Dr. Mustafa Merter’le egonun neden ortada olmak istediğini, sosyal medyanın yoğun kullanımının insan psikolojisinde nasıl bir değişime yol açtığını, kusur aramanın psikolojik temelini, “örtülmüşlük katsayısı” olarak kavramsallaştırdığı halin sebeplerini ve çözüm önerilerini konuştuk.