"Kendinizi hangi sınıfa ait hissediyorsunuz" sorusundan yola çıkarak Taksim'den Beşiktaş'a, Üsküdar'dan vapurlara kadar birçok yerde sorularımızı yönelttiğimiz insanlardan Türkiye'deki sınıfsal tabaka hakkındaki görüşlerini nedenleriyle bize anlatmalarını istedik. Zaman zaman güldüren bazense düşündüren cevapların derlemesini sizlere sunuyor, iyi okumalar diliyoruz…

'' Alt Sınıf ''

- Kendimi aşağıda hissediyorum.

- Emekliyim ben. Emekliler hangi sınıftaysa o sınıftayım. Alt sınıf oluyor herhâlde.

- Gönlümden geçeni söylersem üst sınıfım. Maddi olarak maalesef alt sınırdayım. Malum hayat şartları böyle, kazanç yeterli gelmiyor. Her şey için koşturmak zorunda kalıyoruz. Giderler çok daha fazla, gelirimiz maalesef çok az. Mesela yabancı ülkelerde emekli olan birileri gelip burada üç ay tatil yapabiliyor emekli maaşıyla. Ama bizim emeklinin maaşı da kötü, çalışanın aldığı maaş zaten çok düşük. Ben çok tutumluyum, idareli harcamama rağmen tek başıma yaşam mücadelesi veriyorum.

- Ben ne orta sınıfım ne de üst sınıf. En alt tabakadayım. Eşek gibi çalışıyoruz akşama kadar. Özel hayat yok, sıfır. Sabah gel 9-10, akşam git 2-3. Başka bir hayat yok bizde. Hayatım kestane olmuş yani anlayacağınız…

Öncelikle şunu söyleyeyim, ben Bağcı- lar'da oturuyorum, nerede hissediyor olabilirim sizce? Alt, en alt, daha altı var mı?

- Fakirim. Okuldan çıktıktan sonra bir yere gidiyoruz, harçlık hemen bitiyor, yetmiyor.

- Alt sınıfta hissediyorum. Geçim sıkıntısı yaşadığımızı hissediyorum somut bir şekilde. Hatta iki tane sınıf olduğunu düşünüyorum artık; üst ve alt. Orta sınıf kalmadı. Maddi olarak sıkıntı çekmeyen ama bir şekilde de yaşamına huzur içinde devam edebilen bir sınıf vardı eskiden. O sınıfta olduğumuzu hissederdim ben de ama şu anda ekonomik sıkıntılar gün yüzüne çıkı- yor, ben ve çevremdeki arkadaşlarım artık orta sınıfa dâhil hissetmiyoruz kendimizi.

- Ben kendimi en düşük sınıfta hissediyorum. Üniversite öğrencisiyim ama seyyar satıcılık yapıyorum. Hangi sınıfta hissetmem gerekiyor kendimi sizce?

'' Orta Sınıf ''

- Kendime ait bir Maserati'm olmadığı için orta sınıf.

- Ortayız, emekliyiz. Orta sınıf bazı şeylere ulaşamaz ama çoğu şeyi yapar. Evi ve arabası olur, benim evim de var arabam da var. Orta sınıf rahat geçinir ama bazı uç şeyleri yapamaz. Dünya turu yapamayız ama Akdeniz'e tatile gidebiliriz mesela.

- Üniversite öğrencisi sınıfında hissediyorum kendimi. Bence öğrenciler orta alt sınıf. Öğrenciler kendi geçimlerini kendileri sağlayamadıkları için orta sınıfa girerler, aileye bağlı biraz da. Ailemden hâlâ destek alıyorum bu da kendi özgürlüğümü kısıtlıyor.

- Her şeyin ortası iyidir bence. Bizden aşağı olanlar da var yukarıda olanlar da. Biz ortadayız.

- Orta sınıfız. Memur emeklisiyim. Zenginliği de iyi biliyorum, fakirliği de. Ben emekliyim ama ek iş yaptığım için orta sınıftayım.

- Orta sınıf. Ne çok ileri derecedeyim ne çok fenayım. Çünkü eskilere göre daha iyi olduğumu düşünüyorum ama yeni orta sınıfa da yetişemeyeceğimi düşünü- yorum.

- Orta. Lüks yaşamadığımız için, elimizin emeğiyle geçindiğimiz için ortaya dâhilimdir diye tahmin ediyorum.

- Orta sınıf. Nedenini bilmiyorum. Alt diyecek kadar değil, üst diyecek kadar değil, o yüzden orta. Şükürler olsun ki orta. Tamam, sonuçta her istediğimizi alamıyoruz ama bazı şeyleri alabiliyoruz.

- Orta diyelim. Maddi açıdan kazancınız rahat olursa sosyalliğiniz, eğlenmeniz de artar. Eğlenmeyi gezmeyi kim istemez? İstediğimi biraz yapabiliyorum, çok değil.

- Üst değilim ama ortalardayız gelir durumumuza baktığımız zaman. Lojistik işiyle uğraşıyoruz. Evimiz ve arabamız var, yetiyor. Üste geçmekte de gözümüz yok.

- Orta. Maaş durumundan dolayı. Memurum. Sayısal loto çıkarsa üst sınıfa geçeriz.

- Kendimi orta sınıfta hissediyorum. Böyle bir düzen var, ondan herhalde.

- Orta. Öğrenciyim, Türkiye'de genelde öğrenciler alt sınıf oluyorlar. Aileme bağlıyım, bu nedenle orta sınıftayım.

- Orta. Altla üst arasında çok gelir farkı var. Gelir durumumuza baktığımızda biz ne alttayız ne çok üstteyiz. Eşim de emekli, ben de emekliyim. Kendi evimiz var. Ama sadece emekli maaşıyla olmuyor. Ekstra gelirleri olması gerekiyor emekli birisinin orta sınıfta olması için. İki emekli maaşı ve eşim hâlâ çalışıyor artı bir de kira gelirimiz var. Bu nedenle orta diye düşünüyorum.

- Ortada kaldık biz. Sistem böyle. Gelirimiz ne kadar belli değil ki.

- Orta sınıf. Alım gücü çok çok yüksek bir ailenin çocuğu değilim ama düşük bir sosyoekonomik seviyeye de sahip değilim.

- Orta sınıftayım. Yüksek sınıfın daha çok lüks harcaması oluyor mesela ama ben orta sınıftayım ve her istediğimi alamıyorum.

- Üst orta sınıfım. Rakamsal açıklamaları var. Orta halli iki çocuklu bir ailenin hayatını idare etmesi için aylık gereksinimi 25 bin TL'dir.

- Yeterli bir ekonomik duruma sahibim. Yapmak istediğim her şeyi yapacak kadar ekonomik özgürlüğüm var. Her şeye sahip değilim ama sahip olduklarım bana yetiyor. Kanaatkâr biriyim sanırım.

- Orta düzeyde hissediyorum. Özellikle İstanbul'da geçinebilecek kadar paramız var ama fazlası yok. Üste çıkmayı herkes ister, ben de istiyorum.

- Orta diyebiliriz. İstanbul'a göre düşük aslında. Öğretmenim. Öğretmen maaşını İstanbul'daki yaşam standartlarına göre kıyaslayacak olursam çelişkide kalıyorum. İstanbul'da her şey pahalı. Kira vesaire olunca, sonuçta öğretmenin aldığı maaş belli.

- Orta sınıftayım. Tıp mezunuyum, ekonomik olarak özgür değilim çünkü göreve daha başlamadım.

- Orta sınıfta hissediyorum. Zenginler daha da zenginleşiyor. Orta ve alt sınıfta değişiklik olmuyor, ben kendimi hep orta sınıfta hissettim.

- Ben orta sınıfta hissediyorum. Maddi durum, yaşam tarzı… Öğrenciydim, şu an işsizim. Yurtdışında yüksek lisansa gideceğim. Türkiye'de okumak istemiyorum. İş de aramıyorum o yüzden. Mesela her gün Bebek'te takılamıyorsam ben orta sınıfım demektir.

- Orta sınıftayım. Ne kadar da orta sınıf ayrımı kalktı desek de bir şekilde bizden daha alt kısımlar da var. Kesinlikle orta sınıf olsak bile maddi geçim sıkıntısı içindeyiz. Öğrencilikten sonra ne olacak? Gerçekten okulunu okuduğumuz sektörlerdeki iş alanında kendi hayatımızı idame ettirecek ekonomik özgürlüğü inşa edebilecek miyiz? Şüphelerim var.

- Orta. Ne çok iyi ne çok kötü. Bir telefon görürsün, en iyisini alamazsın ama işinizi görebilecek bir tane de alabilirsiniz. Ne açıktayım ne de çok yukarıdayım. Orta sınıf ayağınızı yorganına göre uzatmaktır.

- Asgari ücret belli. Onlar alt tabaka. Biraz fazlasını kazandığım için orta olarak görüyorum kendimi.

- Orta. Çoğu şeyi elde edebiliyorum ama elde edemediklerim de var. Mesela ülke ülke gezemem ama Türkiye'de birçok yeri gezebilirim. Ayrıca üst sınıfı şekillendiren sadece para değil; bilinç, eğitim daha önemli. Her istediğini yapmaktan ziyade, her istediğini anlayarak, eğitimli bir şekilde yapabilmektir. Her şeyi bilerek elde etmek.

- Orta sınıf ailelerin kültürel sermayeleri de var. Benim annem babam üniversite mezunu değiller, tüccar tiplerin, çocuklarının eğitimine karşı hassas bir bakışı oluyor. Çocuklarının eğitimi yüksek olursa kendilerinin de sınıf atlayacağına inanıyorlar o yüzden onların eğitimlerine önem verirler.

- Orta sınıftayım. Ben Koç Üniversitesi'ne ve Sabancı'ya gittim. Ağaoğlu'nun kızının bindiği arabayı gördüm ve kendimi orta sınıfta hissetmeye başladım.

- Orta sınıftayım. İstediğim her şeyi alabiliyorum, ailem karşılıyor. İstediğim şeyler o kadar lüks şeyler değil. Bilgisayar, telefon istiyorum mesela. Araba istemiyorum. Onu kendim belirliyorum.

- Aile orta sınıf, aileden de bize kalan alt sınıf.

'' Üst Sınıf ''

- Kendimi birinci derecede hissediyorum, en iyi sınıf. Her şey güzel, her şeyimiz var. Özgürlük var. Herkes her istediğini yapabiliyor. Gerçek söylü- yorum bak. Herkes rahat, herkes huzurlu. Ben şahsen böyle düşünüyorum. Şurada burada rahat oturabiliyorum, istediğim yere gidebiliyorum, istediğim şeyi alıp yiyebiliyorum, gezebiliyorum. Gelir sınıfı olarak kanaatkâr olmak lazım.

- Üst sınıftayım çünkü kazanıyorum. Gürcistan'a sekiz sene önce çalışmak için gittim, her şeyimi sattım, orada yaşıyorum artık, orada şantiyede çalışıyorum. Gürcistan'da onların yerel şartlarına göre bayağı iyi durumdayım. Yurtdışında çalışan Türklerin şartlarına göre ortayım ama Türkiye'de bu işi yapsam bu kadar kazanamam, geçinemem.

- Zenginim. - Kendimi üste yakın görüyorum. Bugünümüze şükürler olsun.

- Aylık az kazanıyorum, alt sınıfta olmam gerekiyor normalde ancak ailemin durumu iyi olduğu için üste yakın hissediyorum kendimi. Ali Ağaoğlu gibi de yaşamıyorum tabii ama bence zaten üst sınıf sadece onları da kapsamıyor.

- Bu soruya cevap verebilmem için orta sınıf tanımını nereye koyduğunuzu bilmem gerekiyor. Eğer üst sınıfa uçağı, yatı ve sayısız arabasıyla gezenleri koyarsanız o halde biz orta sınıfa dâhil sayılırız ancak alt sınıfa asgari ücretlileri koyarsanız benim gibi tekstille uğraşan, kendi işini yapan kişiler üst sınıfa dâhil durumuna gelirler. Burada önemli nokta alt-orta-üst tanımlamasını nereden başlattığınız bence. Bana göre Türkiye'de bu tanım net olmadığı için bir ayrım yapmak çok da doğru sayılmaz.

'' Alakasızlar ''

- Geberik sınıfta, mezar sınıfında oluruz.

- Sınıf? Bu ülkede kadınların yaşaması çok zor. Az önce beyefendinin özgürce burada oturabildiğini duydum ama bize göre özgürlük yok, kimse kusura bakmasın. Burada özgürce oturamıyoruz, yeri geliyor taciz oluyor. Kadın olarak ben kendimi özgür hissetmiyorum!

- Yerime göre değiştirebiliyorum. Şu an Taksim'deyim, orta hissediyorum. Geçen Bomonti'ye gittim orada yüksek hissettim. Ben uyumlu biriyim.

- Size hangisi lazım?

- Vallahi bu Beyoğlu Belediyesi'yle uğraşmaktan artık hiçbir sosyal sınıfta hissetmiyorum. Özellikle zabıta müdürüyle uğraşmaktan. Bıktım ya!

- Krallık. Ailem soylu benim.

- Ben kendimi sporcu hissediyorum.

- Beni ilkokul birinci sınıfa yaz. Türkiye'de sosyal sınıf mı kaldı? Kalmadı! Bak şöyle etrafına, II. Dünya Sava- şı'ndan sonra memleket bu haldeydi, ben o zamanı yaşadım. Buna yaşamak deniyorsa, yaşıyoruz. Ben 80 yaşındayım. Allah uzun ömürler vermesin, arkadan gelen gençler yaşasın, ben ne yapacağım uzun ömrü? Genç gözüktüğüme bakma.

- Hiç düşünmedim böyle bir soruyu. Alt üst sınıf falan gerek yok böyle şeylere. Biyolojik olarak baktığımızda hepimiz insanız.

- Biz asosyaliz.

- Çalışma sınıfı. Hep çalışma. Üst çalışma. Çok çalışma.

- Ne sınıfı? Bitmiş sınıfında hissediyorum kendimi. Nedeni yok. Nedenini ah bilsem! Neden olsa şu nedenden olur diyeceğim ama yok işte.

- Sınıf farklılıklarından yana değilim. Kendimi hiçbir sınıfa ait hissetmiyorum. Nihilizm gibi düşünün; herkesi eleştirebilmek!?

- Hangi sosyal sınıflar var?

- Bizim konuşmamız yasak.